دروس توحیــد – 31

بســــــــم الله الرحمــــــن الرحیــــــــــم

• فردی مقداری گوشت خرید و به منزل برد و به زنش گفت : برای ناهار آب گوشت تهیه کن تا ظهر که از کار برگشتم بخوریم . زنش به او گفت : بگو انشاء الله . مـــــــرد گفت ایـــــن که انشاءالله ندارد . ظهر می آیم و آب گوشت می خوریم . دست بر قضا وقتی ظهر مرد در راه بازگشت به خانه بود مأمورین او را با یک مجرم فراری اشتباه گرفتند و دستگیرش کردند و به زندان بردند . دو سه روز بعد که فهمیدند اشتباه کرده اند او را آزاد کردند . مرد به سوی خانه بازگشت و وقتی به خانه رسید و در خانه را زد ، زنش از داخل خانه گفت : کیستی ؟ مرد گفت : ان شاء الله منم . خدا عملاً ان شاءالله را به او آموخت .

شرح استاد : ان شاءالله یعنی همین ، یعنی این که من کاره ای نیستم .

خدا اگر بخواهد این کار می شود ولو من مصمم هستم که این کار را انجام بدهم ، ولی همه اش که دست من نیست ، فقط  تصمیم آن دست من است ، اما بعد از این تصمیم عملی شدنش که دست من نیست .

عبد این نکته را توجه ندارد ، گفت : خودم می کنم . خــــدا هم  این نکتـــه را به او فهماند که این کار ان شاءالله دارد . تو کاره ای نیستی ، اگر خدا نخواهد هر چقدر هم که تصمیمت محکم باشد محال است عملی شود .

در این داستان خدا نشان داد که هیچ فعلی بدست کسی جاری نمی شود مگر اینکه مشیت الهی بر آن جاری شود .

خداوند در سوره کهف فرموده است : « وَ لَا تَقُولَنَّ لِشَاْىْ‏ءٍ إِنىّ‏ِ فَاعِلٌ ذَالِکَ غَدًا(23) إِلَّا أَن یَشَاءَ الله‏... (24) و اى رسول ما تو هرگز مگو که فردا من این کار را خواهم کرد مگر آنکه بگویی انشاءالله ... »

در عملی شدن فعل اختیاری عبد ، باید مشیت عبد و خواست عبد با مشیت رب و خواست پروردگار با همدیگر جمع شوند تا آن فعل تحقق پیدا کند .

البته چون فعل اختیاری است خداوند مشیت عبدش را مراعات می کند ، یعنی به زور او را وادار نمی کند ، اما به صرف خواست و مشیت عبد، فعلی تحقق پیدا نمی کند . تا خدا نخواهد فعل واقع نمی شود .

در جلسات گذشته مثالهایی زدیم ، تا رئیس اداره متن یک نامه را امضاء نکند ولو اینکه آن نامه را کارمند تایپ کرده و حتی کارمند نسخه پیشنویس را امضاء هم کرده باشد ، اما تا رئیس اداره نسخه اصلی نامه را امضاء نکند این نامه صادر نخواهد شد . امضاء کارمند لازم است اما کافی نیست .

مشیت عبد در فعل اختیاریش لازم است که این کار را بخواهد انجام دهد اما تا امضای خدا نباشد ، تا مشیت خدا نباشد محال است تصمیم این عبد عملی شود . لذا فرمود : « در هیچ کاری نگوئید فردا این کار را انجام میدهم » چون دست تو نیست ، باید بگوئی من تصمیم دارم این کار را انجام بدهم .

تا خدا اذن ندهد ، امکان ندهد ، امضاء نکند ، محال است این تصمیم تو عملی شود .

پس تا مشیت خدا نباشد ، این چیزی که مشیت تو به آن تعلق گرفته عملی نمی شود .

لذا در مورد هیچ چیزی نگو این کار را من فردا انجام میدهم ، مگر اینکه بگویی اگر خدا مشیتش تعلق بگیرد . ( ان شـــاءالله ، اگر بخواهد خـــــــــدا  )

اگر خدا بخواهد این تصمیم من با دست من عملی می شود . و اگر خدا نخواهد ولو تصمیم من خیلی هم محکم باشد عملی نخواهد شد .

در تصمیم گیریها خداوند متعال زمینه تصمیم گیری زیبا را برای ما فراهم می کند ، یعنی اینکه پیامبران را مبعوث می کند تا ما را هدایت کنند ، از درون وجدان ما را بیدار می کند  « وَ نَفْسٍ وَ مَا سَوَّئهَا(7)

فَأَلهَْمَهَا فجُُورَهَا وَ تَقْوَئهَا(8) (الشمس) و سوگند به نفس آدمى و آن خدایى که آن را منظّم ساخته و نیکو آفریده است. (7) سپس فجور و تقوا (شرّ و خیر) را به او الهام کرده است. (8) »

خداوند زمینه تصمیم گیریهای خوب و درست را برای ما فراهم می کند ، اما تصمیم را به عبدش تحمیل نمی کند ، اجازه می دهد خودش با آزادی تصمیم بگیرد . زمینه تصمیم گیری خوب را فراهم می کند تا حداکثر درجه، که اگر یک قدم جلوتر بیاید دیگر اختیار این عبد سلب شده است ولی خداوند اختیار عبدش را سلب نمی کند . چون اگر اختیار را سلب کند فعل غیر اختیاری است این عبد مجبور است و وقتی در فعلش مجبور بود آنوقت دیگر تشویق و تنبیه و توبیخ معنا پیدا نمی کند  ، دیگر امر و نهی معنایی ندارد .

پس این عبد زمینه های تصمیم گیریهای زیبا را خداوند برایش فراهم کرده است ، زمینه ها را موافق یک تصمیم گیری خوب کرد اما تصمیم را به او تحمیل نکرد و عبد واقعاً آزادنه تصمیم گرفت .