کاستی ها و ابتلائات ، غم ها و نگرانی ها – 16

بســــــــم الله الرحمــــــن الرحیــــــــــم

همه ی غم و ناراحتی های دنیوی به پنج چیز بر می گردد که در این آیه شریفه ذکر شده است : وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْ‏ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَرات‏ : و هر آینه شما را با چیزی از ترس و گرسنگی و کاستی در دارائی و جان ها و ثمره ها و نتایج می آزماییم . غم و غصه های دنیا مال نفس انسان است ، نه دل و روح انسان . اینها مربوط به نفس است و این نفس است که از مصائب و گرفتاری های دنیوی ناراحت و غصه دار می شود . اما روح و باطن انسان ، به خاطر ضربه ای که به نفس وارد شده و او را کوبیده است ، خوشحال و شاد می گردد . گریه پیامبر (ص) در غم پسرشان ابراهیم ، مربوط به نفس ایشان است ، یعنی جنبه ی خلقی و طبیعت حضرت متأثر و گریان بود و قلب او مملو از رضا و خشنودی حق تعالی بود . فرمایش حضرت علی (ع) : " مرارة الدنیا حلاوة الاخرة " : تلخی دنیا شیرینی آخرت است ، هم این مطلب را تأیید می کند . مرارت ، مال نفس است و حلاوت و شیرینی مال دل و روح . دل ، پرتو الهی است و از این چیزها غصه دار نمی شود ، لذا دنبال آیه فرمود: أُولئِکَ عَلَیْهِمْ صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ رَحْمَةٌ وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُهْتَدُون‏ : بر آنها از جانب پروردگارشان درودها و رحمت نازل شده و آنها همان هدایت یافتگانند .

بلای تن موجب صحت دل است .

شرح استاد : ریشه همه ابتلائات در این پنج چیز آیه 155 سوره بقره آمده است .

در درون ما نفس ما با روح و دل ما در تعارض است . زمانی که نفس ما ضربه ای میخورد ، دل و روح ما خوشحال می شود .

در واقعه فوت پسر حضرت رسول (ص) ، جنبه طبیعی حضرت متأثر است اما جنبه روحی حضرت در اوج رضا است .

آن چیزی که در جنبه های دنیوی دارای شیرینی است و حلاوت دارد یعنی جسم و نفس را ارضا و پروار می کند ، " مرارة الاخرة " است یعنی روح دارد تلخی می بیند و روح در تنگنا قرار دارد ، ولی آن چیزی که به جسم فشار وارد می کند و تلخی دارد ، " حلاوت الاخرة " است .

در جنبه های جسمی هم خیلی ممدوح نیست که انسان تنش را پروار کند زیرا این بدن ما مرکب ماست ، در اصل الاغی است که باید سوارش شد ، حالا اگر عادتش بدهی که زیاد بخورد آنوقت است که او سوار آدم می شود و افسار انسان را می گیرد و او انسان را اینور و آنور می برد . عادت الاغ هم این است که می خواهد برود طویله و سراغ کاه و یونجه ، گفت :

ناز پرورده تنعم نبرد راه به دوست                 که این شیوه رندان بلاکش باشد

البته این را هم بگوئیم که قرار نیست انسان مرتاض بشود و این باعث نشود که از آن طرف بیافتید ولی از این طرف هم خیلی ممدوح نیست . باید یک حد متعادلی را مراعات کرد که این بدن خیلی لوس نشود . چون وقتی بدن لوس شد خیلی زورگویی می کند و زمانی که می خواهید انجام تکالیف بکنید خیلی با شما راه نمی آید . باید با بدن بازی کرد ، در این سیرکها دیده اید که این شیرها و پلنگهای وحشی و فیلهای به آن تنومندی را رام می کنند ، البته این را بگوئیم که اینها را خداوند به من و شما نشان می دهد ، و از امام صادق (ع) نقل شده است که همه این حیوانات و مخلوقاتی که خلق شده اند سایه نفس انسان هستند . حالا وقتی انسان سایه نفس خودش را نگاه می کند و می بیند این شیر درنده و آن میمون مقلد و آن گاو پرخور و آن خوک شهوت ران را در سیرکها رام می کنند ، پیامش این است که می توانی نفست را رام کنی و اگر کمی دقت کنی رمز رام کردن را هم می توانی یاد بگیری . درست دقت کنید وقتی که می خواهند یک سگ را رام کنند ابتدا یک چیزی را به نقطه ای پرتاب می کنند وقتی سگ آن چیز را نزد صاحبش آورد آنوقت یک استخوانی به او می دهند . اول از سگ کار می کشند و بعد به او پاداش می دهند اگر آن چیز را نیاورد به او پاداشی هم نمی دهند . نفس را به همین روش می توان تربیت کرد که اگر بلند شد و یک نماز خوشی خواند و یا یک کار خوبی کرد آنوقت یک دست محبتی بر روی الاغ بدنتان بکشید . مرکبی را که حضرت رسول (ص) را به معراج برد براق بود . براق از همان برق می آید که با سرعت نور حرکت می کند . بدن انسان اول الاغ است بعد براق می شود . وقتی نماز می خوانی می شود " الصلواة معراج المؤمن " ، این معراج را با چه چیزی رفتی ؟ با همین بدن رفتی که این بدن شد براق . حالا اگر بدن انسان تنبلی کرد ، هرزگی کرد ، آنوقت باید تنبیه اش کرد . دقیقاً همانطور که حیوانات را رام می کنند انسان هم با همین سیستم تنبیه و پاداش می تواند نفسش را رام کند . البته ابتدای کار نفس ، انسان را اذیت می کند مثل این اسبهای وحشی مرتب لقد می زند ، شیهه می کشد ، گاز می گیرد ولی وقتی رام شد دیگر خیلی آرام سواری می دهد . سرمنشاء خلق تمام حیوانات از نفس انسان است .